Ryünöske Akutaqava - Mandarinlər

Qış fəsli idi. Buludlu bir axşamüstü  Tokyoya getmək üçün Yokosuka qatarının ikinci dərəcəli vaqonunda oturub fikirli halda hərəkət fitini gözləyirdim. O gün, çox nadir olsa da,  lampaları çoxdan yanmış kupenin içində nə məndən başqa sərnişin, nə də perona sərnişin yola salmağa gələn bir insan vardı. Yalnız bayırda qəfəsə salınmış bir it gözə dəyirdi. Heyvan aradabir dərdli-dərdli hürürdü. Bütün bunlar sanki o an içində olduğum əhvalı-ruhiyyəmlə möhtəşəm bir harmoniya içindəymiş kimi gəlmişdi mənə... Yorğunluq və sıxıntıdan beynimin içi göydəki qar yüklü buludların kölgəsi kimi tutqun idi. Əllərimi paltomun cibinə soxub heç tərpənmədən eləcə oturmuşdum. Cibimdəki axşam qəzetini çıxarıb elə-belə göz gəzdirməyə də ərinirdim.  Nəhayət ki, hərəkət fiti çaldı və biraz rahatlaşdım. Başımı azca geri çəkib pəncərənin kənarına söykəyərək az sonra gözlərimin önündən film lenti kimi ötüb keçəcək peronu seyr etməyə başadım.

Düz qatar tərpənəndə kassanın olduğu tərəfdən qulağıma taxta getaların¹ çıxardığı tak-tuk səsləri, ardında da konduktorun dediyi yağlı söyüş  gəldi. Elə o anda, olduğum kupeyə 13-14 yaşlarında bir qız külək kimi girdi. Qatar nəhəng bədənini əvvəlcə silkələdi, sonra da yavaşca hərəkət etdi. Axıb gedən sütunların tək-tək səhnələrə böldüyü peronda bir tərəfə atılıb tərk edilmiş su nasosu, aldığı bəxşişə görə müştəriyə mütəşəkkir olan qırmızı şapkalı hambal və buna bənzər mənzərələr gözlərimin önündən keçdi. Bütün bunların  pəncərəyə toxunan hisli qara dumanın ardında itməyini izləmək kədər yaradırdı.  

Axır ki, rahat nəfəs almışdım. Bir siqaret yandırıb ilk dəfə yorğun gözqapaqlarımı qaldırıb qabağımdakı oturacaqda oturan qızın üzünə baxdım. Arxadan iki toppuz elədiyi qaramtıl saçları, qırmızı sifəti, hər tərəfi çatlayıb yarılmış yanaqlarıyla səciyyəvi bir kəndli qızıydı. Kir-pas içindəki yaşılımtıl sarı yun şərfi boynundan dizlərinin üstündə saxladığı iri yük boxçasının üstünə qədər sallanırdı. Soyuqdan çatlamış, yara-bərəylə dolu əlində bir torba və ayrıca möhkəm-möhkəm ovucladığı üçüncü dərəcəli vaqon bileti vardı. Qızın bu kobud sifəti heç xoşuma gəlməmişdi. Əyin-başının çirkliliyi bir qırağa, ikincə dərəcə ilə üçüncü dərəcə arasındakı fərqi bir-birindən seçə bilməyəcək qədər axmaq olmağı əsəblərimə toxunmuşdu. Bir siqaret daha yandırıb qızın orada olduğunu unutmağa qərar verdim. Cibimdən axşam qəzetini çıxarıb necə gəldi dizlərimin üstünə açdım. Bayırdan gələn işığın aydınlığında çətinliklə gördüyüm yazılar qatarın işıqlarının yenidən yanmağıyla birdən tərtəmiz göründü. Qatarımız Yokosuka xəttindəki saymaqla bitməyən tunellərdən birincisinə girdi. Lampaların gur işığında qəzetə göz gəzdirirdim, amma fikirlərimi dağıdacaq əməlli bir xəbər tapa bilmədim. Həmişəki kimi adi, gündəlik xəbərlərlə dolu idi. Sülh danışıqları, evlilik xəbərləri, rüşvət rəzillikləri, ölüm elanları... Tunelə girdiyimizdə bir an qatar sanki geriyə doğru gedirmiş kimi hiss etdim. Mexaniki şəkildə bir pis xəbərdən digərinə keçərək bütün qəzeti bitirdim. Ancaq bu anlarda belə, insan cildinə girmiş “nərmə-nazik bir varlıq”ın qabağımda oturduğunu düşünmək fikrini özümdən uzaqlaşdıra bilməmişdim. Tuneldə bir qatar, qabağımda kobud bir kəndli qızı və yararsız xəbərlərlə dolu qəzet... Yəni bütün bunlar nə demək idi? Hər şey birdən çox absurd göründü gözümə. Qəzeti götürüb bir kənara tulladım və başımı təkrar pəncərənin kənarına söykəyərək ölü kimi gözlərimi yumub yuxulamağa başladım.

Aradan bir müddət keçdi. Daxilimdə pis nəsə olacaqmış kimi bir hiss yarananda gözlərimi açıb ətrafıma baxdım. Qız qarşı tərəfdən mənim yanıma keçib var gücüylə pəncərəni açmağa çalışırdı, ancaq qurğuşuntək ağır pəncərə yerindən tərpənmirdi. Onsuz qırmızı çatlamış yanaqları daha da qızarır, aradabir burnunu çəkəndə çıxardığı səslər, aram-aram nəfəs alarkən eşidilən gücənmələr qulaqlarımı cırmaqlayırdı. Amma onun bu çətin vəziyyəti məni azca təsirləndirən təhər olmuşdu. Qızın axşamın tutqun işığında quru otlarla örtülmüş, yamacların sürətlə pəncərəyə yaxınlaşdığını görməyi, dolayısıyla yeni bir tünelin girişinə gəldiyimizin fərqinə varması lazım idi. Niyə belə etdiyini heç cür anlaya bilmirdim, amma hərəkətinin haqqında xeyli düşünəcək tərəfi yox idi. Qız mütləq kefi belə istədiyi üçün bunu edirdi. İlk qarşılaşmamızdan bəri kefimi pozan qızın yaradan qaysaqlanmış əlləriylə qan-tər içində pəncərəni açmaq üçün sərgilədiyi mübarizəni buz kimi gözlərlə izləyir, üstəlik ürəyimdən də:

- Əcəb olur! İnşallah aça bilməz!- deyə qarğıyırdım.

Qatar qulaq deşən fitlər verərək yeni bir tunelə girəndə qızın bayaqdan  yapışdığı pəncərə böyük bir cingiltiylə aşağı endi. Enməyi ilə birgə, o dəqiqə kupenin içinə his dolu, boğucu bir qara duman doldu. Çevikliklə dəsmalıma əl atdım, ancaq çifayda. Hisli duman ağzımdan girib burun dəliklərimdən çıxmışdı. Əvvəldən faringitim olduğu üçün öskürməkdən ciyərlərim parçalandı. Amma qızın heç vecinə deyildi. Başını pəncərədən çıxarmış, qaranlıqdan gələn küləklə gicgahındakı  saçları hava uçuşurkən, heç tərpənmədən qatarın getdiyi istiqamətə doğru baxırdı. Kupenin dumanlı işığında qızı seyr edərkən çöl də yavaş-yavaş aydınlanmağa başlamış, pəncərədən içəriyə sərin nəmli torpaq və ot qoxuları dolanda öskürəyim də kəsilmişdi. Yoxsa bu nəsil-nəcabəti naməlum dəcələ gül ağzımı açıb pəncərəni məcburi bağlatdıracaqdım.

Qatar tuneldən çölə süzülmüş, quru otlarla örtülü iki dağın arasındakı kasıb bir kəndin yanında keçən qovşağa doğru irəliləyirdi. Dəmiryolu məntəqəsinin düz yanındakı köhnə evlər balaca bir sahəyə - bir-birinin üzərinə - qalaqlanmışdı. Axşamın alatoranında hayıl-mayıl hərəkət edən, böyük ehtimalla məntəqə növbətçisinin yellədiyi kir-pas içindəki bəyaz bayraqcıq idi. Bu it hürməyən, karvan keçməyən naməlumluğun ortasındakı qovşağı ayıran səddin digər tərəfində qırmızı yanaqlı üç oğlan tək sıra halında düzülmüşdü. Qurğuşun rəngli göyün altında sanki əzilirlərmiş kimi bir halları olduğu üçün boyları olduğundan daha da qısa görünürdü. Üstlərində ucqar, mübhəm obanın havasına uyğun cansız, tünd rəngli kimonolar vardı. Qatarın keçməyini gözləyərkən əlləri havada, boyunları nizə kimi yuxarı gərilmişdi, mənasını anlamadığım müharibə çığırtılarına bənzər səslər çıxarırdılar. Elə bu anda kəndli qızı belinin yarısı qədər pəncərədən çölə sallanaraq, yara-bərə içindəki əllərini sağa-sola qolazladı. Ardınca imisti günəş rəngli beş-altı mandarin tappıltı ilə uşaqların başına yağdı. Təəccübdən nəfəsim kəsilmişdi, udqunmağa məcbur oldum.

Hər şeyi onda anladım. Qızcığaz böyük ehtimalla, əvvəl işlədiyi ailənin yanından yeni iş tapdığı başqa bir ailəyə köçürdü. Qoynunda gizlətdiyi bir neçə mandarini də kənddən qatar qovşağına qədər yüyürüb onu yola salmağa gələn  qardaşlarına hədiyyə olsun deyə atmışdı.

Axşamın alatoranlığında kənddən uzaq, səs-səmirsiz qatar qovşağı... Üç uşağın quşlar kimi civildəşərək çıxardığı sevinc çığırtıları... Göydən üzərlərinə yağan günəş rəngli, nurlu mandarinlər. Hamısı bütövlükdə gözümü yumub-açana qədər pəncərəmin önündən yox oldu. Bu səhnələr ürəyimi parçalayaraq canıma hopmuşdu. O andan etibarən səbəbini qavramadığım, ifadəsi qeyri-mümkün sevinc bədənimi çulğadı. Başımı hörmət-izzətlə yuxarı qaldırıb sanki başqa bir insana baxırmışam kimi gənc qızı yenidən izləməyə başladım. Qız çox keçmədən önümdəki oturacağa qayıtmış, yaşılımtıl sarı yun şərfini yaralarla dolu yanağına dolamış və əşya boxçasını qucağına alaraq üçüncü dərəcəli vaqon biletini əlində möhkəm-möhkəm tutmağa başlamışdı.

Elə o vaxt mən də yorğunluğumu, sıxıntılarımı və həyatın mənasızlığını, bayağılığını və monotonluğunu azca da olsun unutmuş kimi oldum.

¹ Geta- bir növ Yapon səndəli